بنابراین رشد و رونق اقتصادی کشور رابطه مستقیمی با میزان سلامت افراد جامعه دارد و تحقق این مهم متأثر از عملکرد دولت در حوزه بهداشت و درمان است. اکنون در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این پرسش مطرح است که اولویت‌های دولت آینده در حوزه سلامت چه باید باشد تا زمینه رشد رفاه و رضایتمندی مردم فراهم شود؟
ضرورت تقویت شبکه بهداشتی‌ودرمانی در مناطق شهری
حسین فرشیدی؛ معاون بهداشت وزارت‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پاسخ به این پرسش به ما می‌گوید: دولت آینده باید ادامه تقویت شبکه بهداشتی‌ودرمانی در مناطق شهری و اجرای برنامه سلامت‌خانواده به‌منظور تحقق برنامه‌پزشکی‌خانواده در مناطق شهری را به عنوان مهم‌ترین اولویت حوزه بهداشت در دستور کار خود قرار دهد.
ین متخصص قلب و عروق می‌افزاید: مردم از اقدامات بسیار گسترده وزارت‌بهداشت در دوره‌های مختلف اطلاع ندارند. در حوزه بهداشت باید پس از شناسایی مشکلات، برای آن‌ها راه‌حل ارائه شود؛ به عنوان نمونه ۳۰سال پیش، بیماری‌های عفونی مهم‌ترین عامل مرگ‌ومیرها بود، اما اکنون سالانه ۳۵۰ تا ۴۰۰هزار فوتی در کشور داریم که عامل بیش از ۸۰درصد این مرگ‌ومیرها بیماری‌های غیرواگیر هستند و از این ۸۰درصد بیش از ۴۳درصد به بیماران قلب‌و عروق اختصاص دارد. در این میان، بیشترین دلیل بیماری‌های قلب‌وعروق ناشی از پرفشاری خون و دیابت است. بنابراین، برای کاهش آمار مرگ‌ومیر باید راهکاری برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر به‌ویژه پرفشاری خون و دیابت بیابیم.
ضعف شهرها در پوشش برنامه پزشکی‌خانواده
فرشیدی با اشاره به برنامه پویش‌ملی‌سلامت که با هدف شناسایی بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت اجرا شد، ادامه می‌دهد: شبکه بهداشتی‌و درمانی، افتخار انقلاب اسلامی است که نقش مؤثری در کنترل بیماری‌ها، واکسیناسیون و کاهش آمار مرگ‌ومیر مادران، نوزادان و کودکان زیر ۵ سال داشته است؛ اما با آنکه ۹۷درصد جمعیت روستایی کشور از طریق برنامه‌پزشکی‌خانواده تحت پوشش این شبکه هستند و موفقیت این شبکه در مناطق روستایی بیش از ۹۷درصد بوده، متأسفانه در مناطق شهری این شبکه دچار ضعف شدید است. بر همین اساس ما با اجرای برنامه‌ملی پویش‌سلامت علاوه بر بیماری‌یابی، سه هدف اساسی دیگر، یعنی شناسایی ضعف شبکه بهداشتی‌ودرمانی، چگونگی تقویت شبکه و کنترل بیماری‌های غیرواگیر از طریق فرهنگ‌سازی را دنبال کردیم.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان ضمن ارائه آمار استخراج شده از مبتلایان به پرفشاری خون که به عنوان یکی از دو عامل مورد نظر در برنامه‌ملی‌پویش‌سلامت تعیین شده بود، می‌گوید: در این پویش ۸۰۰هزار بیمار مبتلا به پرفشاری‌خون در کشور شناسایی شدند که پیش از آن خودشان از ابتلا به پرفشاری‌خون مطلع نبودند به‌طوری که فقط در استان اصفهان ۶۰هزار بیمار مبتلا به پرفشاری‌خون شناسایی شد. ضمن آنکه در این پویش ۱۰میلیون نفر مستعد ابتلا به پرفشاری خون شناسایی شدند. درحالی‌که اگر شبکه بهداشتی درمانی در مناطق شهری مانند این شبکه در مناطق روستایی فعال بود، نباید یکباره با این آمار مواجه می‌شدیم.
معاون بهداشت وزارت‌بهداشت، درمان‌و آموزش پزشکی می‌گوید: با اجرای برنامه پویش ملی سلامت به ضرورت تقویت شبکه بهداشتی‌ودرمانی در مناطق شهری با هدف ایجاد دسترسی همه افراد بالای ۳۰سال به این شبکه پی بردیم که برای تحقق این مهم اجرای برنامه سلامت‌خانواده در مناطق شهری در دستور کار وزارتخانه قرار گرفت و مقرر شد همه گروه‌های سنی بالای ۳۰سال هر ۶ ماه یک‌بار برای کنترل فشارخون، دیابت و غربالگری بعضی از سرطان‌ها به مراقبان سلامت تعیین شده در برنامه سلامت‌خانواده مراجعه کنند.
فرشیدی در پاسخ به اینکه آیا برنامه سلامت‌خانواده برنامه جایگزین طرح پزشکی‌خانواده است، می‌گوید: خیر. اگر برنامه سلامت‌خانواده به‌طور کامل اجرا شود، برنامه پزشکی‌خانواده از آن حاصل می‌شود؛ در واقع با اجرای طرح سلامت‌خانواده، علاوه بر فراهم شدن زیرساخت‌ها، زمینه اجرای برنامه پزشکی‌خانواده در مناطق شهری و اهداف این برنامه نیز محقق می‌شود.
ضرورت کاهش فاصله میان مردم و پایگاه‌های‌سلامت
این مسئول می‌افزاید: برای تقویت خدمات بهداشتی در کشور باید فاصله میان مردم و پایگاه‌های سلامت کم می‌شد که با اجرای کامل برنامه سلامت‌خانواده این مهم تحقق خواهد یافت، اما تحقق کامل این برنامه نیازمند نیروی انسانی بود. در استان‌های فارس و مازندران که برنامه پزشکی‌خانواده در حال اجراست به ازای هر ۲هزار و ۵۰۰ نفر یک کارشناس بهداشت به عنوان مراقب سلامت داریم؛ اما در برنامه‌سلامت‌خانواده با افزایش تعداد مراقبان، هر یک‌هزار و ۵۰۰ نفر را تحت نظر یک کارشناس بهداشت قرار دادیم تا مراقبان سلامت درصورت شناسایی بیماران بتوانند مانند بهورزان در مناطق روستایی به شکل فعال پیگیر سلامت افراد زیرپوشش خود باشند. البته نظر ما این بود به ازای هر هزار نفر یک مراقب سلامت داشته باشیم اما به دلیل مخالفت سازمان برنامه و بودجه برای جذب نیرو، جمعیت زیرپوشش مراقبان سلامت هزارو۵۰۰ نفر تعیین شد. فرشیدی ادامه می‌دهد: علاوه بر پرفشاری خون و دیابت، برخی سرطان‌ها ازجمله سرطان پستان و روده‌بزرگ نیز جزو بیماری‌های غیرواگیری هستند که بخش قابل توجهی از آمار مرگ‌ومیر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین لازم است مراقبان سلامت با انجام تست‌های تشخیصی ساده، به تشخیص به‌موقع این بیماری‌ها اقدام کنند تا بیماران بتوانند اقدامات درمانی مورد نیاز را پیش از سرایت بیماری به تمام بدن دریافت کنند، زیرا در بسیاری از موارد، سرطان‌ها در مراحل اولیه خاموش و بدون علامت هستند و اگر به‌موقع تشخیص داده نشوند و وارد فاز چهارم بیماری یعنی مرحله انتشار سرطان در بدن شوند، اقدامات درمانی بی‌تأثیر است.
تقویت شبکه بهداشتی‌ودرمانی؛ مهم‌ترین اولویت دولت آینده
این استاد دانشگاه اجرای موفقیت‌آمیز شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری را مستلزم فرهنگ‌سازی می‌داند و می‌گوید: اگر سواد سلامت مردم افزایش یابد، درک درستی از اهمیت تشخیص به‌موقع بیماری‌ها و پیشگیری از ابتلا به آن‌ها پیدا می‌کنند و هر چند ماه یک‌بار زمان مشخصی را به چکاپ اختصاص می‌دهند، به این ترتیب از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر و در پی آن، هزینه‌هایی که ممکن است در آینده براثر ابتلا به بیماری به افراد و نظام‌سلامت کشور تحمیل شود، پیشگیری خواهد شد. فرشیدی می‌افزاید: در حال حاضر برنامه سلامت‌خانواده در ۱۹۵ شهر کشور اجرا شده و ۲۷میلیون نفر زیرپوشش این برنامه قرار گرفته‌اند و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان سال جاری باید کل جمعیت شهری کشور یعنی ۲۸میلیون نفر دیگر - به جز جمعیت شهری استان‌های فارس و مازندران که همچنان برنامه پزشکی‌خانواده در این دو استان درحال اجراست- زیرپوشش برنامه سلامت‌خانواده قرار گیرند.
به گفته فرشیدی، تقویت شبکه بهداشتی‌ودرمانی در مناطق شهری با هدف کنترل بیماری‌ها، نخستین اولویت در حوزه بهداشت‌و درمان است که باید به عنوان مهم‌ترین برنامه دولت آینده در این حوزه در دستور کار نظام‌سلامت قرار گیرد.
اهمیت نظام مراقبت از بیماری‌ها
معاون بهداشت وزارت‌بهداشت تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها را دومین اولویت در این حوزه می‌داند و می‌افزاید: زمان شیوع کرونا نظام بهداشتی درمانی کشور آمادگی مقابله با این بیماری را نداشت و اگر اجرای برنامه‌هایی مثل طرح شهید سلیمانی نبود، نمی‌توانستیم با آن مقابله کنیم. بر همین اساس اکنون تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها – هم بیماری‌های داخل کشور هم بیماری‌هایی که در کشورهای همسایه شایع می‌شود- را در دستور کار معاونت بهداشتی وزارتخانه قرار دادیم تا پیش از ورود بیماری‌ها به کشور، آمادگی لازم برای مقابله و پیشگیری از گسترش آن‌ها فراهم باشد. برای مثال هم‌اکنون فقط در زمینه مقابله با مواردی مانند پشه‌آئدس و شناسایی زودهنگام بیماران مبتلا به تب‌دنگی آمادگی داریم، اما متأسفانه بیمارستان‌های ما بخش ویژه‌ای برای بستری بیماران مبتلا به تب‌دنگی ندارند. درحالی‌که با توجه به گسترش این بیماری در کشورهای مختلف و پیش‌رو داشتن مراسم اربعین، از هم‌اکنون باید علاوه بر آموزش پرسنل و کادر درمان؛ بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز برای افزایش احتمالی بیماری تب‌دنگی آماده‌سازی شوند و تدابیر لازم برای تأمین کیت‌های تشخیصی و امکانات درمانی مورد نیاز اندیشیده شود.
هنوز آموزش پزشکی و بهداشت به‌خوبی ادغام نشده است
معاون بهداشت وزارت‌بهداشت در بخشی دیگر از این گفت‌وگو با اشاره به اینکه ادغام درمان و آموزش‌پزشکی را یکی از اقدامات بسیار خوب آقای دکتر مرندی پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌داند که مورد تأیید سازمان‌جهانی‌بهداشت است، می‌افزاید: دولت آینده باید تکمیل ادغام، یعنی ادغام بهداشت و آموزش‌پزشکی را به‌عنوان یکی از اولویت‌های این حوزه مورد توجه قرار دهد. ما در وزارتخانه، معاون بهداشتی داریم و دانشگاه‌های بهداشت باید بازوی علمی معاونت بهداشتی باشند.
فرشیدی به‌روزرسانی محتوای آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی، مبتنی بر هوش‌مصنوعی و به‌کارگیری سیستم نرم‌افزاری برای ایجاد نظام خودمراقبتی را یکی دیگر از نیازهای ضروری حوزه بهداشت‌ودرمان می‌داند و می‌گوید: دولت آینده می‌تواند با پای کار آوردن شرکت‌های دانش‌بنیان، این مهم را تحقق بخشد.
وی با تأکید بر اهمیت حفظ ارتباط با سازمان‌های جهانی در حوزه بهداشت و درمان اضافه می‌کند: بومی‌سازی نظریه‌های این سازمان‌ها متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما نکته حائز اهمیتی است که انتظار می‌رود مورد توجه دولت آینده قرار گیرد.
اهمیت توجه به ابعاد مختلف سلامت
این پزشک متخصص با اشاره به ابعاد مختلف سلامت و نقشی که هر یک از آن‌ها در سلامت فردی افراد جامعه دارند، می‌گوید: فرد سالم کسی است که علاوه بر سلامت جسمی از سلامت روانی، اجتماعی و معنوی نیز برخوردار باشد. باید توجه داشته باشیم ابعاد مختلف سلامت بر سلامت جسمی افراد تأثیرگذار است، به‌طوری که بیش از ۷۰درصد آنچه در حوزه سلامت با آن روبه‌رو هستیم مربوط به بخش اجتماعی سلامت است که بر بعد روانی افراد بسیار تأثیرگذار است. چه بسا بیمارانی هستند که به دلیل دردهای جسمی و علائم ظاهری بیماری قلبی یا گوارشی به من و همکارانم مراجعه می‌کنند اما در معاینه‌های بالینی و حتی نتیجه آزمایش‌های تشخیصی هیچ اثری از بیماری در آن‌ها مشاهده نمی‌شود و پس از گفت‌وگو با بیمار مشخص می‌شود او به لحاظ روانی یا اجتماعی زیرفشار است که با رفع عامل فشار از زندگی وی، دردهای جسمی او نیز برطرف شده است. بر همین اساس در چند سال اخیر با هدف پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی، توسعه مراکز سراج - سلامت روانی، اجتماعی - در دستور کار معاونت بهداشتی وزارت‌بهداشت قرار گرفته و با همکاری وزارت کشور و مساعدت شهید رئیسی تعداد این مراکز از ۲۳ به ۹۸ مرکز گسترش یافته است تا با بررسی و انتقال مشکلات اجتماعی افراد مناطق مختلف شهرها – به‌واسطه مددکاران اجتماعی این مراکز- به فرمانداری‌ها و رفع این مشکلات، بخشی از مشکلات سلامت مردم بدون مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی رفع شود.
تقویت مشارکت مردم در حوزه بهداشت
این مسئول با ابراز امیدواری درخصوص ادامه اقداماتی مانند آغاز برنامه حذف هپاتیت سی در کشور، تولید نان کامل توسط هزارو۸۰۰ نانوایی و تعمیم آن به همه نانوایی‌های کشور با هدف کنترل و کاهش بیماری‌ها، اجرای طرح «وارنیش فلوراید تراپی» در مدارس ابتدایی، زیرپوشش بیمه قرار گرفتن درمان پوسیدگی دندان دانش‌آموزان، افزایش رقم مالیات دخانیات، الکترونیکی کردن صدور شناسنامه از زایشگاه و دیگر اقداماتی که در دولت سیزدهم در حوزه بهداشت انجام شده، می‌افزاید: تقویت مشارکت مردم در قالب سفیران و رابطان سلامت در حوزه بهداشت نیز از دیگر اقداماتی است که باید مورد توجه تولیت‌آینده نظام‌سلامت قرار گیرد.
ضعف مشترک همه دولت‌ها
فرشیدی می‌گوید: ضعف مشترکی که در همه دولت‌ها و حوزه‌های مدیریتی کشور وجود دارد، این است که با تغییر مدیران ارشد؛ معاونان و مدیران میانی هم تغییر می‌کنند و با این تغییر نه تنها افراد و برنامه‌هایی که اجرا کرده یا در دست اجرا دارند، بلکه تجربه‌هایی که در دوره مدیریتی خود کسب کرده‌اند نیز کنار گذاشته می‌شود؛ درحالی‌که برخی از این تجربه‌ها برای کشور بسیار ارزنده است و دست‌کم باید کمیته‌های مشورتی متشکل از مدیران قبلی در وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، نهادها و حتی بخش‌های کوچک‌تر بدنه دولت تشکیل شود تا به عنوان بازوی مشورتی مدیران جدید –در حد مشاور نه تصمیم‌گیرنده نهایی– از تجربه‌های آن‌ها استفاده شود.
نظر شما